Co to jest ileostomia?

Mianem stomii jelitowej (zwanej także sztucznym odbytem) określa się chirurgiczne wydobycie końcówki jelita na powierzchnię skóry na brzuchu pacjenta. Wytwarza się ją w przypadkach, w których możliwość wydalania kału naturalną drogą zostaje uniemożliwiona, takich jak usunięcie fragmentu jelita czy odbytnicy. Zakończenie zdrowego odcinka jelita zostaje wyciągnięte na zewnątrz przez specjalnie stworzony otwór w powłokach jamy brzusznej.
Stomia może być wyłoniona na jelicie grubym (kolostomia) lub cienkim (ileostomia).

Podczas zabiegu wyłonienia ileostomii śluzówka jelita zostaje wywinięta oraz przyszyta do skóry, zawsze po prawej stronie brzucha. W ten sposób tworzone jest ujście na zewnątrz, do którego mogą być przytwierdzane specjalne worki gromadzące wydobywającą się z przewodu pokarmowego treść. 
Fragment jelita wydobyty na zewnątrz tworzy czerwonawe lub purpurowe wybrzuszenie o średnicy 2-3 cm, z niewielkim otworem w środkowej części. Nie jest unerwiony, co jest szczególnie istotne w kontekście pielęgnacji – dotykanie wyłonionej ileostomii nie powoduje dolegliwości bólowych. 

Wydalany przez ileostomię kał ma płynną lub półpłynną konsystencję. Dzieje się tak na skutek pominięcia etapu przechodzenia treści przez jelito grube, w którym absorbowana jest woda, a kał przybiera postać stałą. Z powodu większej zawartości wody, jest go także wyraźnie więcej, przez co przy ileostomii konieczna jest częstsza zmiana worków niż przy kolostomii. 

Rodzaje ileostomii

Przerwanie ciągłości przewodu pokarmowego może w niektórych przypadkach zostać z czasem odtworzona. Na tej podstawie można wyróżnić dwa rodzaje ileostomii:
 – ileostomia tymczasowa (zwana także czasową lub protekcyjną) – tworzona w sytuacjach, gdy istnieje potencjalna możliwość odtworzenia ciągłości jelita; dzieje się tak na przykład w sytuacji, gdy po usunięciu jego fragmentu musi się ono zagoić przed ponownym zespoleniem,
 – ileostomia ostateczna (zwana także definitywną) – jest rozwiązaniem dożywotnim, stosowanym w sytuacji, w której przywrócenie ciągłości jelita nie będzie możliwe. Do takich przypadków należy np. usunięcie odbytnicy i całego jelita grubego lub ostatecznym usunięciu danego fragmentu jelita cienkiego.

Dodatkowo nie zawsze wytwarzany jest tylko jeden otwór stomijny. Na tej podstawie można wyróżnić:
 – ileostomię jednolufową – gdy jelito cienkie zostanie przecięte, a następnie wyłania się koniec jego zdrowej części na powierzchnię brzucha. Jeżeli wykonywana jest tego typu stomia, drugi koniec jelita zostaje albo ślepo zaszyty, albo całkowicie usunięty wraz z dalszymi odcinkami przewodu pokarmowego (jelitem grubym i odbytnicą),
 – ileostomię dwulufową (zwaną także pętlową) – powstaje przy przecięciu jelita cienkiego bądź usunięciu jego fragmentu, a następnie wydobyciu na powierzchnię brzucha obu końcówek pozostałych części narządu. Jest to odwracalny typ ileostomii, wyłaniany na czas leczenia; po jego zakończeniu stomia zostaje usunięta, a końcówki jelita – ponownie zespolone, dzięki czemu ciągłość przewodu pokarmowego zostaje przywrócona.

Ileostomia – wskazania do zabiegu

Ileostomię najczęściej wyłania się w sytuacji, w której choroba przewodu pokarmowego prowadzi do konieczności usunięcia fragmentu jelita. Do schorzeń, w których zazwyczaj stosuje się to rozwiązanie należą:
 – choroba Leśniowskiego-Crohna,
 – wieloogniskowy rak jelita grubego,
 – wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
 – rodzinna polipowatość gruczolakowata,
 – osadzone w jelicie grubym rozległe ogniska endometriozy.

Zdecydowanie najczęstszą przyczyną tworzenia ileostomii są jednak choroby nowotworowe. Warto mieć na uwadze, że rokowania w takich przypadkach zależą przede wszystkim od etapu choroby, na którym zostało rozpoczęte leczenie; dodatkowo im wcześniej zostanie ono podjęte, tym bardziej zachowawcze może być, a wyłoniona w razie potrzeby ileostomia może być jedynie czasowym rozwiązaniem.

Powikłania ileostomii

W przypadku ileostomii powikłania wynikają zazwyczaj z braku odpowiedniej pielęgnacji, której celem jest zapewnienie dostępu powietrza oraz higieny wyłonionej końcówki fragmentu jelita. Najczęściej są to:
 – zakażenia bakteryjne,
 – nadżerki wokół stomii,
 – reakcje alergiczne.

Oprócz tego mogą wystąpić powikłania podobne do tych związanych z innymi zabiegami chirurgicznymi:
 – wpadanie lub wypadanie stomii,
 – zwężenie i niedrożność stomii,
 – krwawienie z otworu,
 – zmiany martwicze.

Pielęgnacja ileostomii

Pielęgnacji ileostomii pacjenci uczą się jeszcze w szpitalu, zaraz po jej wyłonieniu. Polega ona przede wszystkim na dbałości o higienę oraz zapewnieniu nieprzerwanego dostępu powietrza. Z tego powodu zaleca się, by osoby ze stomią nosiły luźną odzież wykonaną z naturalnych, przewiewnych materiałów, które pomagają zmniejszać potliwość. 

Dodatkowo szczególnie ważne jest częste przemywanie stomii za pomocą wody z dodatkiem delikatnego mydła. Nie należy jednak narażać tego miejsca na zbyt częsty kontakt z detergentami, ponieważ może prowadzić to do wysuszania skóry, podrażnień oraz reakcji alergicznych.

Prawidłowa dieta przy ileostomii

Życie z ileostomią oznacza nie tylko konieczność odpowiedniego jej pielęgnowania, ale i stosowania specjalnej diety. Jej głównym celem jest unikanie zaburzeń trawienia, szczególnie zaparć i biegunek, które przy wyłonionej stomii mogą wiązać się z istotnym ryzykiem wystąpienia powikłań. Dodatkowo skrócenie przewodu pokarmowego sprawia, że nie mają miejsca takie procesy fizjologiczne jak prawidłowe wchłanianie wody. Co prawda z czasem jelito cienkie adaptuje się do nowych warunków, jednak nigdy całkowicie nie zastąpi jelita grubego. To z kolei może wiązać się z nadmierną utratą płynów, a w konsekwencji – groźnym odwodnieniem.

Powyższe względy sprawiają, że osobom ze stomią zalecane jest przestrzeganie następujących zasad:
 – przyjmowanie minimum dwóch litrów płynów – nie tylko wody (do której warto dodawać elektrolity), ale i świeżo sporządzonych soków warzywnych i owocowych oraz niezbyt mocnej herbaty i kawy,
 – staranne przeżuwanie pokarmu, dzięki czemu staje się on dokładniej rozdrobniony i łatwiej ulega strawieniu,
 – regularne spożywanie niewielkich porcji pożywienia (około 5-6 razy dziennie),
 – jedzenie o stałych porach,
 – komponowanie posiłków wyłącznie ze świeżych, pełnowartościowych składników, bogatych w ułatwiający trawienie błonnik,
 – w miarę możliwości wykluczenie z diety produktów ciężkostrawnych, o wysokiej zawartości tłuszczu, takich jak słodycze czy żółte sery.

Przy prawidłowo przeprowadzonym zabiegu oraz dbałości o odpowiednią pielęgnację, pacjent po wyłonieniu ileostomii może prowadzić normalne życie, i nie musi rezygnować z podróżowania, seksu czy sportu (choć w tym ostatnim przypadku konieczna jest konsultacja z lekarzem prowadzącym). Sprzyja temu szeroki wybór wygodnych w stosowaniu i dyskretnych akcesoriów stomijnych, które utrzymują się w miejscu i są praktycznie niewidoczne, nie zwracając uwagi otoczenia nawet przy przypadkowym odsłonięciu fragmentu brzucha.